14 listopada obchodzimy w Polsce Dzień Czystego Powietrza, ustanowiony kilkanaście lat temu przez działającą m.in. na rzecz jakości powietrza Fundację Arka z Bielska-Białej.
Jednym z naturalnych wskaźników wykorzystywanym w monitoringu powietrza są porosty. To fascynująca współpraca dwóch grup organizmów – grzybów i glonów. Każdy z partnerów ma specyficzne umiejętności, dzięki takiej kombinacji porost może zasiedlić nawet najbardziej nieprzyjazne miejsca (nagie skały, pionowe ściany budynków, drzewa, wydmy, płoty czy kamienie w górskim potoku). Grzyb to ruszt porostu, który „mocuje” go na podłożu. Jego funkcją jest dostarczenie wody i soli mineralnych potrzebnych partnerowi, czyli glonowi. Glony mają specjalne aparaty, dzięki którym potrafią zamieniać energię światła słonecznego na pokarm (w procesie fotosyntezy) i dzielą się nią z grzybem. Każdy pracuje więc na wspólny sukces.
Porosty potrafią pobierać różne składniki prosto z powietrza. Są bardzo wrażliwe na zanieczyszczenia, szczególnie na dwutlenek siarki, który hamuje ich rozwój.
Kształt i wielkość porostów zależą od ilości zanieczyszczeń zawartych w powietrzu. W miejscach, gdzie zanieczyszczenia są bardzo duże, występuje tzw. pustynia porostowa - porostów tam po prostu nie ma. Przy dużym stopniu zanieczyszczeniu obserwuje się porosty skorupiaste (proszkowate). Jeśli powietrze jest trochę czystsze, można dostrzec porosty o plesze listkowatej przylegające do pnia. Tam gdzie powietrze jest czystsze, zauważamy, że porosty są coraz większe, coraz bardziej rozgałęzione i „puszyste” – to porosty krzaczkowate. Na obszarach z czystym powietrzem plecha ma często postać długich sztywnych nitek lub frędzelków. Porosty niezależnie od kształtu mogą mieć bardzo różne kolory – zielone, szare, żółte, pomarańczowe, czerwone, różowe, brązowe i czarne.
Przyjrzyjmy się porostom na pniach drzew rosnących w okolicy, a zobaczymy w jakim środowisku żyjemy.
Urszula Olejnicka, Nadleśnictwo Browsk
bialystok.lasy.gov.pl
Zdjęcia - Michał Androsiuk, Nadleśnictwo Browsk: