Wakacje kojarzą się z relaksem, wolnością, zapachem pól, lasów i... poziomek. To zwiastun najcieplejszej pory roku w Polsce.
Poziomki (Fragaria vesca L) są bylinami z gatunku różowatych. Wyróżnianych jest co najmniej 17 gatunków tych roślin. W Polsce występują trzy rodzaje poziomek rosnących dziko, są to: poziomka pospolita, twardawa i wysoka.
Skąd taka nazwa? Otóż stąd, że roślina ta rozpościera się „po ziemi" – czyli na poziomie poziomki. Z czasem „poziemka" zamieniła się w poziomkę właśnie. Analogiczną nazwę znajdziemy również w języku rosyjskim. Fonetyczny zapis brzmi mniej więcej „zemljanika". Również wzmianki historyczne mówią, że owoc poziomki był ceniony. Owidiusz w „Przemianach”, opisuje poziomkę, jako rajski owoc, którym karmili się ludzie w mitycznej epoce złota.
Do dziś po poziomki wybiera się na poręby, zalane złocistym światłem słonecznym. Zbiera się je do koszyka lub niza się na źdźbła trawy. W stanie naturalnym poziomki występują najliczniej w Europie, Ameryce Południowej i Azji (Chiny, Japonia). Odnotowano podgatunek poziomki nawet na Hawajach. Owoce są źródłem pokarmu między innymi dla lisów, borsuków, gryzoni, saren i jeleni. Inne nazwy to: czerwona jagoda, poziomka jadalna.
Poziomki owocują w czerwcu i w lipcu. Są to bardzo aromatyczne owoce o charakterystycznym smaku. Spotykać je można w nasłonecznionych lasach i na ich obrzeżach. Rośliny osiągają wysokość do 30 cm, posiadają bezlistne rozłogi w węzłach ukorzeniające się. Liście odziomkowe tworzą różyczkę, są długoogonkowe, owłosione, złożone, listki jajowate, boczne siedzące, górny ogonkowy, piłkowane. Kwiaty poziomek są pięciokrotne, białe, obupłciowe, płatki okrągłe, występują liczne słupki i pręciki. Owoc poziomki jest mięsisty, czerwony, pozorny, wydający zapach, z licznymi niełupkami.
Poziomki są jadalne, jednak przed spożyciem z lasu należy je umyć. Kiedy jesteśmy w terenie wystarczy przepłukanie wodą mineralną, którą zawsze mamy przy sobie. Jedzenie nieopłukanych owoców leśnych może skończyć się bardzo przykrą chorobą, zwaną bąblowicą, którą wywołują tasiemce.
Ciekawostki o poziomkach:
Poziomkę znali już ludzie pierwotni, dla których owoce runa leśnego stanowiły ważną część pożywienia. Obecnie uprawiane odmiany wywodzą się od dzikiego gatunku zwanego poziomką pospolitą. Badania archeologiczne wykazały, że owocami tej rośliny odżywiały się również małpy człekokształtne.
Poziomki nie rosną dobrze w towarzystwie truskawek i malin. Właściwie nie rosną wcale i nie wiedzieć kiedy – znikają. Najlepiej poziomki posadzić w nasłonecznionych szczelinach wapiennego lub ceglanego murku oporowego. Dobrze rosną w klinkierowych donicach w towarzystwie szczypiorku i lawendy.
Właściwości lecznicze mają liście roślin rosnących dziko. Działanie naparu z liści jest moczopędne, usuwają z organizmu szkodliwe produkty przemiany materii rozpuszczalnych w wodzie. Neutralizują toksyny w organizmie, działają pozytywnie na błony śluzowe, wzmacniają też naczynia krwionośne. Owoce wydają cudowny aromat, są też źródłem wielu witamin, w tym C (60 mg w 100 g). Można je spożywać w postaci herbaty, naparu, nalewki, odwaru lub surowego owocu z lasu.
Poziomki zawierają witaminę A, witaminy z grupy B, witaminę C, E i K, a także cynk, fosfor, magnez, sód, potas, żelazo i wapń. Duża zawartość potasu w poziomkach wpływa pozytywnie na pracę układu krwionośnego. Mają działanie moczopędne, odkażające i przeczyszczające dlatego były powszechnie stosowane w medycynie ludowej. Dzięki zawartości kwasu salicylowego mogą rozpuszczać kamień nazębny. Pomocne są także przeciw chorobom dziąseł i przyzębi.
dojlidy.bialystok.lasy.gov.pl
opr. (or)