Pomiędzy Janowszczyzną a Jelenią Górą, na szczycie wzniesienia znajduje się tajemnicza Mogiła Powstańcza.
Z tabliczki umieszczonej na krzyżu wywnioskować można, że jest to mogiła Powstańca (powstańców) Listopadowego. Świadczy o tym fakt, że miejscem tym opiekowali się mieszkańcy okolicznych wsi już od roku 1837.
Jak wiemy, wojska powstańcze operowały głównie w południowo-wschodniej części powiatu sokólskiego, na pograniczu powiatu białostockiego.To tutaj doszło do największej potyczki oddziału polskiego pod dowództwem Józefa Zaliwskiego z wojskami rosyjskimi pod Sokołdą. Oddział ten wskutek zaskoczenia i nieznajomości przez powstańców terenu (wracali z wyprawy na Wilno) został rozbity i poniósł dotkliwe straty. Nie tak dawno odkryto miejsce pochówku tych powstańców. Okazało się, że są pochowani przy pomniku upamiętniającym Powstańców Styczniowych 1863 roku. Wkrótce na stoku wzgórza arboretum ma stanąć cmentarz poświęcony poległym tam żołnierzom.
Przy trakcie Białystok-Grodno operowała grupa powstańcza asesora Żylińskiego, atakując mniejsze oddziały i transporty rosyjskie. Czy to jego żołnierze spoczywają pod Janowszczyzną? Trudno powiedzieć. Nawet były dyrektor i nauczyciel szkoły w Janowszczyźnie pan Stanisław Krejza nazywał tę mogiłę Grobem Nieznanego Żołnierza.
Trzeba też pamiętać, że od kwietnia 1831 roku wśród żołnierzy rosyjskich szerzyła się epidemia cholery. Kto wie, czy ta mogiła nie kryje w sobie ofiary tej choroby?
A może ktoś z Czytelników zna rozwiązanie tej zagadki?
Krzysztof
Mogiła powstańcza w gminie Sokółka. Zdjęcia: