Pierwszy sokólski kościół znajdował się przy rynku, zapewne przy dzisiejszej ulicy Lelewela. Informację o tym podał podczas spotkania w Krynkach kilka dni temu historyk Grzegorz Ryżewski.
Pierwsza świątynia w Sokółce służyła swoim parafianom ponad 220 lat. Niewiele o niej wiadomo, nie dotrwały do naszych czasów ani szkice z jej wizerunkiem, ani żaden szczegółowy opis.
Domniemana data powstania kościoła w Sokółce - pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP - to rok 1565. Fundatorem świątyni był król Zygmunt II August. Przywileje parafii nadał Zygmunt III Waza, 6 stycznia 1592 roku. Jest to zarazem pierwsza oficjalna informacja o istnieniu kościoła w Sokółce.
CZYTAJ WIĘCEJ: 420 lat sokólskiej parafii
Wiadomo, że kościół był drewniany, kryty gontem. Jego beneficjum stanowiły trzy włóki (jedna włóka to około 18 ha) gruntu w Gołębiowszczyźnie koło Kamionki Starej, cztery włóki gruntu w Plebanowcach koło Kurowszczyzny oraz 20 morgów placu kościelnego. Łącznie było więc tego siedem włók, czyli około 120 ha. 27 lipca 1601 roku w Wilnie Zygmunt III Waza potwierdził pierwszą fundację kościoła sokólskiego i nadał mu nowe przywileje. Zostały też ustalone granice parafii. Ustalono beneficjum, naznaczono daninę snopową zamiast dziesięciny, a proboszcz został zobowiązany do wybudowania kaplic filialnych w Pohanicy i Słoi, utrzymania dwóch wikariuszy, bakałarza, organisty i szpitala dla biednych.
27 sierpnia 1796 roku budynek spłonął wraz w wyposażeniem. Ogień strawił ornaty, przedmioty kultu religijnego. Zniszczeniu uległa też dzwonnica wraz z trzema dzwonami i czwartym mniejszym zawieszonym na sygnaturce kościelnej, szpital, czyli przytułek dla bezdomnych o dwóch izbach i dwóch komorach, karczma wjezdna należąca do proboszcza sokólskiego o dwóch izbach i dwóch alkierzach, plebania, spichlerz oraz dwa domy usytuowane na jurysdyce - opisuje wydarzenia sprzed 223 lat Leszek Postołowicz.
Osoby zajmujące się historią Sokółki przypuszczały, że pierwsza świątyni znajdowała się w pobliżu obecnej. Okazuje się jednak, że było inaczej. Tak wynika z pruskiej mapy wykonanej pod koniec XVIII wieku (po III rozbiorze Rzeczypospolitej Sokólszczyzna aż po Niemen została zajęta właśnie przez Prusaków; oni też sporządzili dokładny opis i mapy tych terenów).
Z mapy wynika, że pierwszy kościół stał nieopodal rynku, obecnego Placu Kościuszki, za komendą straży pożarnej, przy ulicy Lelewela. Wspomniał o tym podczas swojego wykładu w Krynkach dr Grzegorz Ryżewski, historyk z białostockiego oddziału terenowego Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
CZYTAJ TEŻ: Krynki skończyły wczoraj 450 lat. Jak zostały miastem? [WIDEO, FOTO]
Świątynię oznaczono symbolem budynku z krzyżem. Znajduje się ona na wzgórzu, w południowej części ówczesnej Sokółki.
- Pruska mapa była wykonywana z natury i wielokrotnie sprawdzana pod kątem wiarygodności. Kościół w centrum miasteczka to zresztą norma. Przeważnie świątynia stała przy rynku. Rynek w Sokółce był tam zawsze, tyle że Tyzenhaus (podskarbi litewski w II połowie XVIII wieku - red.) go uporządkował i powiększył. Są zapiski z 1796 roku, z których wynika, że w pożarze, który zniszczył kościół, spłonęła też znaczna część miasta - domy przy rynku, budynki żydowskie. Później pojawiają się wzmianki, że przez dłuższy czas nabożeństwa odbywały się w szopie pokrytej słomą. Nowy kościół odbudowano już w zupełnie innym miejscu, w którym znajduje się on obecnie. Wiem, że w tamtym miejscu - gdzieś za obecną komendą straży pożarny jeszcze do niedawna wykopywano kości. Musiał się tam więc mieścić pierwszy cmentarz przykościelny, który funkcjonował do początków XIX wieku, zanim Prusacy kazali przenieść wszystkie nekropolie poza obręby miasteczek. Mapa i opisy pożaru nie pozostawiają żadnych wątpliwości, że pierwszy sokólski kościół mieścił się właśnie w tamtym miejscu - mówi Grzegorz Ryżewski.
Tu prawdopodobnie znajdowała się świątynia:
Jak mogła wyglądać świątynia? Zdaniem historyka przypominała inne kościoły z regionu, np. ten z Janowa (na zdjęciu powyżej).
Co ciekawe, pruska mapa pokrywa się z obecnym przebiegiem niektórych współczesnych ulic. To chociażby południowo-zachodnia część Sokółki zamknięta dzisiejszymi ulicami Sienną, Roski Małe i Skłodowskiej-Curie (przed wojną Roski Wielkie).
(pb)