Odnaleźliśmy powstańcze obozowisko z 1863 roku i prawdopodobnie jest to pierwsze odkryte w oficjalny sposób i potwierdzone naukowo takie miejsce w Polsce - informuje Krzysztof Łaziuk z Nadleśnictwa Supraśl. W odnalezieniu miejsca, gdzie 150 lat temu zatrzymali się powstańcy pomogła ekipa telewizyjna programu "Było, nie minęło...".
"A wszędzie po lesie stoją szałasy w rzędy, z dachem ułożonym z kory, opuszczonym do ziemi, a bokami wyplecionymi z jedliny. A przed szałasami ogniska i po nad niemi wiszą kociołki, z których po zgotowaniu jemy kaszę łyżkami z odpowiednio wyciętej i wygiętej kory. A wbok od szałasów mamy wozy i arsenał i kuźnię i rymarzy i nieco dalej jamy gotowe, dla ukrycia rzeczy, którychbyśmy nie mogli unieść" - ten opis powstańczego obozowiska pozostawił w swych wspomnieniach zatytułowanych "Marzenie" Ignacy Aramowicz, uczestnik wydarzeń z 1863 roku. Jego pamiętnik jest najważniejszym źródłem informacji o wydarzeniach w Puszczy Knyszyńskiej.
Aramowicz był w oddziale powstańczym od samego początku, czyli od momentu sformowania w ostępie Starzynki koło Supraśla. Uczestniczył wraz z nim w bitwie pod Waliłami, do której doszło 29 kwietnia 1863 roku. Był to największy bój Powstania Styczniowego w Puszczy Knyszyńskiej. Liczący około 300 powstańców oddział dowodzony przez pułkowników Onufrego Duchyńskiego i Walerego Wróblewskiego został w jej wyniku rozproszony, pozostawiając na polu bitwy 32 poległych towarzyszy.
Miejscem ponownej koncentracji stał się ostęp Budziska. Tu powstańcy założyli obóz, w którym zażywali spokoju i odpoczynku przez 17 dni. Przez cały ten czas, od wschodu do zachodu słońca, ćwiczyli się w musztrze: "lasy odbijały echo komend, o brzasku "od prawego po jednemu kłusem, marsz! Formuj dwójki, marsz!", następnie "w prawo! na lewo, w tył! półobrotu w prawo! sekcjami na prawo zachodź, marsz! w łańcuch naprzód, marsz"".
Dopiero nadejście znacznych sił rosyjskich zmierzających wprost do Budziska zmusiło powstańców do opuszczenia przyjaznego miejsca, wyjścia na łąki pod Dworzyskiem i podjęcia marszu w kierunku Sokołdy.
Dziś ostęp Budziska jest rezerwatem przyrody leżącym na obszarze dwóch sąsiadujących nadleśnictw: Czarnej Białostockiej i Supraśla. Nie było łatwo wytypować obszar poszukiwań. Tutejsza bogata rzeźba terenu powoduje, że wiele miejsc mogło odpowiadać opisowi zawartemu we wspomnieniach. Pomogły ustne przekazy i pamięć starszych mieszkańców, którym dziadkowie pokazywali niegdyś miejsce, gdzie przebywali powstańcy.
Zaangażowanie Nadleśnictwa Supraśl, pracowników Urzędu Gminy Supraśl oraz stowarzyszenia Collegium Suprasliense doprowadziło do zbadania wytypowanego miejsca i potwierdzenia faktu istnienia tam obozu opisanego przez Aramowicza. Znalezione w tym miejscu zabytki to w przeważającej mierze drobne przedmioty, lecz nie o ich wartość tu chodzi, ale o to, że ich znacząca ilość i cechy dają pewność, iż odnaleziono właściwe miejsce. Przedmiotami tymi są na przykład drobne monety miedziane i srebrne, guziki, podkowy a także odlane z ołowiu kule. Ciekawostką jest fakt, że wśród nich znalazły się też odlewane chałupniczym sposobem kule do zdobycznych zapewne, nowoczesnych rosyjskich sztucerów. Powstańcy nie dysponując oryginalną, fabrycznie robioną amunicją dorobili do ich odlewania odpowiednie formy. Udało się też zlokalizować kilka rozrzuconych na terenie obozowiska miejsc prowizorycznych kuźni, gdzie takie odlewanie kul się odbywało.
Wielką rolę w opisanym przedsięwzięciu odegrał redaktor Adam Sikorski, autor programu telewizyjnego "Było, nie minęło...". To dzięki jego inicjatywie, a także specjalistycznemu sprzętowi, jakim dysponuje udało się doprowadzić do tego odkrycia. Opisane poszukiwania były zresztą ciągiem wspólnych działań podjętych wcześniej, a związanych z badaniem losów oddziału Wróblewskiego. Były to np. wspólne poszukiwania na pobojowisku pod Waliłami mające znaczenie dla odtworzenia miejsca wydarzeń i ich przebiegu, a w ostatnim czasie także odnalezienie miejsca pochówku dowódcy powstańczej kawalerii Kazimierza Kobylińskiego oraz jego żołnierzy - informuje Krzysztof Łaziuk na stronie internetowej Nadleśnictwa Supraśl (www.lasy.com.pl/web/suprasl/).
opr. (is)
Odkrycie obozowiska powstańczego. Zdjęcia ze strony internetowej Nadleśnictwa Supraśl: