Spisy podymnego z końca XVIII wieku stwierdzały: Ostrowo, wieś królewska w kluczu harasimowickim licząca w 1789 roku 41 dymów. W 1790 roku odnotowano tam 47 dymów i karczmę. Publikujemy fragmenty referatu historycznego wygłoszonego podczas Pikniku Ostrowskiego.
Grzegorz Ryżewski, Zarys dziejów wsi Ostrowie (gm. Dąbrowa Białostocka) - fragmenty referatu wygłoszonego 10 sierpnia 2014 roku:
Pierwsza wzmianka o Ostrowiu (w źródłach historycznych często występuje nazwa Ostrów, Ostrow, Ostrowo) pochodzi z 1578 roku i brzmi: Sioło Ostrowo w nim włók 16 z tych: pan leśniczy nowodworski ma włók 9, na osoczniki włók dwie, na masztalerstwo włók 5 (masztalerz to urzędnik nadzorujący pracę stajennych związany z wspaniałymi nowodworskimi stajniami królewskimi, którymi zarządzali kawalkatorzy, mający w okolicach swoje dobra).
W tym czasie leśniczym perstunskim i nowodworskim od 1574 roku, był Piotr Wiesiołowski, mieszkający w Kamiennej, człowiek wielkich zasług. To on namówił króla, aby ten w 1580 roku założył miasto Lipsk (z parafią katolicką i prawosławną, obie powstały w 1582 roku), jego staraniom należy przypisać również powstanie parafii katolickiej w Chodorówce i następnie w Małyszówce, czyli w Dąbrowie w 1595 roku (bo Dąbrowa początkowo była częścią wsi Małyszówka). Piotr zmarł w 1621 roku i pochowany został w Białymstoku, w krypcie ufundowanego przez siebie kościoła.
Inwentarz z 1650 roku
Folwark Ostrów: Budynek, w którym na górze mieszkanie. Izdeb dwie przeciwko sobie, z jednej alkierz i sionka przy tym budynku, na dole pod tym budynkiem komory dwie, piece dobre zielone murowane, komin, okna wszystkie w izbach dobre. Pod dachem, sala w której okna nie masz, wchod na górę, drzwi z podwórza na zawiasach.
Budynek drugi przeciwko temu dekiem kryty, stary, poprawy potrzebujący, okna, stół, ławy pod oknami.
Budynek trzeci w lewo od wrót idąc, w którym izby dwie przeciwko sobie, kuchenka, komora z izby wielkiej.
Budynek czwarty czeladny, izdebki dwie przeciwko sobie, komora przy jednej, drzwi czworo na zawiasach, piece niedobre, okna także, kominy murowane. Piwnica na podwórzu.
Stajnia za tą piwnicą niedobra poprawy potrzebująca, sad wiśniowy na podwórzu ogrodzony. Gumno, stodoła ze wszystkim dobra, przy tejże stodole plewnia, drzwi do niej na zawiasach, szopy z chrustu w gumnie do chowania zboża. Świrniów dwa jeden w gumnie a drugi na podwórzu. Obora w trzy strony po dwóch stronach deskowanie z trzeciej z chrustu, która potrzebuje poprawy, chlew przeciwko ogrodowi z chrustu zły wszystek. Stary folwark, w którym była izba biała i piekarnia z sienią. Browar nad sadzawką. Tam izba przy nim drzwi na zawiasach z wrzeciądzem, kadzi w nim dwoje. Łazienka nad sadzawką do niej drzwi dwoje.
Wizytator opisując pasznię folwarku Ostrowia i Kropiwnego ukazując położenie pól folwarku ostrowskiego stwierdzał: Nie mogąc skąd mieć wiadomości o paszniej do tego folwarku należącej, jako wielka bywa zarabiana rozkazaliśmy miernikowi przysięgłemu ekonomii grodzieńskiej, szlachetnemu Wojciechowi Puciłowskiemu pomierzyć. Z której pomiary nalazło się na różnych miejscach to jest na Hliniszczu mórg 34, a na Kamienicy oromych mórg 6, 15. To pierwsze pole ostrowskie. Na drugim polu sadzibnym końcem do rzeki Kropiwny oromych mórg 22 a przydatku do tego pola oromych mórg 5. W trzecim polu, bokiem na rzeką Sidrą, a drugim na rzeczką Kropiwną oromych mórg 22, a przydatku mórg 10.
A iż folwark Kropiwno gdzie znać przedtym bywał jest zniesiony, tedy i pasznia tego folwarku jest w jedno zniesiona z pasznią ostrowską, której się nalazało z pomiary tejże w pierwszym polu szuszalewskim oromych mórg 43. W drugim polu nad Bagniszczami i rzeką Bobrą leżącym mórg 37. W trzecim polu od gruntów pp. Makarewiczów mórg 20 przydatku na przybłotnym mórg 9,9.
Uczyni wszystkiej pasznie włók 6, 8, 15.
Ogrodów około dwora żerdziami ogrodzonych trzy z osobna, w Kropiwnym ogród jeden na Kowalewszczyźnie, w Ostrowiu ogród drugi.
Sianożęci ostrowskie wespół z kropiwnickimi są złączone których wszystkich znalazłoby się z pomiary mórg 51, 15. Osobliwie błotnych sianożęci nad rzeką Biebrzą w potrzebę bywa koszywana.
Najwięcej dochodu czerpano z uprawy żyta (540 kop gr), owsa (187 kop gr), jęczmienia (84 kop gr). Uprawiano też pszenicę ozimą (28:48), pszenicę jarą (12:36), jarkę, groch, grykę, maki, cebulę, rzepę. Spory dochód czerpano z siana (40 kop gr). Przędzenie lnu i konopi dawało 20 kop gr.
Sioła do tego folwarku należące:
Sioło Ostrów włók 9 2/3.
Sioło Kropiwno włók 8 1/3.
Z tych wszystkich pieniężnego żadnego czynszu nie dają tylko żyta w pięć korcy krakowskich miarą dziakielną (…), gęś 1, kapłonów 2, jajec 20 albo z włóki groszy 24.
A do tego z każdej włóki po dni 5 na tydzień w tym folwarku ostrowskim co onym wskażą robić powinni, stróża jednego z włóki na tydzień do dworu dają.
Inwentarz z 1712 roku
Folwark Ostrów.
Budynek jeden o dwu piętrach, to jest na dole spichlerze do obydwu drzwi na zawiasach (…) na wierzchu mieszkanie do którego wschody na górę. Z ganku do izby drzwi na zawiasach, piec zielony okrągły, komin murowany, z tej izby druga izba, piec także zielony stary, komin murowany. Z tej izby komora.
Drugi budynek mniejszy, mieszkalny po zgorzeniu pierwszego za dziedziczenia ksiecia JM. de novo przez teraźniejszego ekonoma zbudowany, sień, izba po lewej ręce, piec szary kaflowy, do komory grzejącej. Kominki w izbie i komorze lepione. Z komory do spiżarni drzwi na zawiasach, z sieni kuchnia, komin lepiony gliną od sieni przegrodzony. Na przeciwko pierwszej izby, izba do niej drzwi na zawiasach. Sam budynek słoma kryty.
Przed budynkiem studnia po zawaleniu dopiero restaurowana, świreń blisko stajni z drzewa okrągłego z podłogą z tarcic, słomą kryty.
Stajnia niedawno przestawiona, marna, słomą kryta.
Gumno wielkie, w którym wrót troje, przy nim komórka na plewy.
Ordyna na siano z jednej strony, z drugiej strony dryga ordyna, ex opposito gumna wielkiego chlew na bydło.
Słodownia nowa była za ogrodem, którą chłopi przed kilką dni spalili słód sobie zsypowy tusząc i odbudować są powinni.
Inwentarz z 1786 roku
W tym czasie wieś należała do guberni dąbrowskiej, klucza harasimowickiego, czyli przynależała i odbywała powinności do dworu w Harasimowiczach. Liczyła gruntu włok 11 i ½.
We wsi funkcjonowała karczma tak opisywana przez inwentarz:
Karczma ostrowiecka, słomą kryta, z sienią małą, do niej i do komory drzwi na biegunach do izby i komory przyniejże drzwi na biegunach, w tej okien starych 5, piec z kafel szarych, drugi z cegły i kominek nad dach wyprowadzony, podłoga z gliny, pułap z tarcic. Chlew pod tym nakryciem przybudowany z wrotami dranicznemi. Browar do połowy dranicami nowemi, reszta staremi pokryte, horno na dwa kotły. Słodownia z komorą mająca drzwi dwoje na biegunach, piec i podłoga z gliny, pułap z dylów, studnia z zrębem i żurawiem.
Spisy podymnego z końca XVIII wieku stwierdzały: Ostrowo, wieś królewska w kluczu harasimowickim licząca w 1789 roku 41 dymów. W 1790 roku odnotowano tam 47 dymów i karczmę.
Ze źródeł cerkiewnych wiemy, że na terenie parafii krasnostockiej (różanostockiej) od 1884 roku działały szkoły gramoty w następujących wsiach: Grzebienie – naukę pobierało 10 chłopców, Kropiwnie – 18 chłopców i Ostrowie 17 chłopców i 5 dziewczynek. Szkoły te mieściły się w prywatnych domach. W 1899 roku wybudowano linię kolejową Grodno-Augustów-Suwałki-Olita-Orany. Linia ta była zbudowana przez Rosjan jako militarna kolej okrężna. Odłączała się ona od Magistrali Petersburskiej na stacji Łosośna zmieniając kierunek na płn.-zach. Kolejną stacją była stacja Bielany, następną stacja Harasimowicze (później nazwa Różanystok) kolejną zaś właśnie stacja kolejowa Ostrów. Peryferyjne położenie stacji tej linii, znacznie oddalonych od ośrodków miejskich sprawiło, że magistrala ta miała minimalne znaczenie gospodarcze tak przed I wojną światową, jak i w okresie międzywojennym. Odcinek kolei Grodno-Suwałki został po II wojnie światowej przecięty granicą państwową. Linia została zamknięta i rozebrana na odcinku Grodno-Kamienna Nowa, a Suwałki i Augustów aż do 1964 roku nie miały bezpośredniego połączenia kolejowego z Białymstokiem.
Spis z 1921 roku stwierdzał, że na stacji kolejowej Ostrowo gdzie było 2 domy mieszkało 18 osób – 10 mężczyzn i 8 kobiet zaś we wsi Ostrowo było 69 zamieszkałych domów z 338 lokatorami (70 katolików i 268 prawosławnych).
Mamy też informację z 1928 roku, że w Ostrowiu działała państwowa publiczna szkoła powszechna, jednoklasowa z polskim językiem nauczania. Kierownikiem szkoły był Błażej Domański. Uczyło się tu 32 dzieci w tym 19 chłopców i 13 dziewczynek, 7 katolików i 25 prawosławnych, religii uczył kierownik szkoły Błażej Domański.
(-)