Antycyklon i cyklon (wyż i niż) są tak w atmosferze nierozerwalne, jak nierozerwalny jest awers z rewersem monety. Rewers to uzupełniające treści awersu lub też po prostu „plecy” danego przedmiotu. O niżu można więc powiedzieć, że to „plecy” wyżu, a może jeszcze trafniej - to... ogon wyżu.
Atmosfera, nasza władczyni, bezustannie produkuje wyże i niże. Intuicja podpowiada, że aby powstał niż, musi zdarzyć się coś, co spowoduje zmniejszenie ciśnienia powietrza w pewnym miejscu. Jak się okazuje, redukcja masy i spadek ciśnienia w regionie powstaje, gdy na wyższych poziomach, w polu wiatru jest rozbieżność, w sytuacji, gdy przy powierzchni ziemi to pole jest generalnie zbieżne. Niewyczerpane dostawy zimnego powietrza z górnych poziomów dają moc antycyklonom. Ta zasada akcji i reakcji najbardziej widoczna jest w zimie. W styczniowej pogodzie mieliśmy już stabilny wyż z silnym mrozem, przed nami dynamiczny niż z opadami śniegu.
Wielkie wiry mniejsze mają
I swoją prędkość im dają
A te mniejsze póty trwają
Póki lepkie się nie stają.
W takich wersach zawarł istotę atmosferycznych wirów, pionier nowoczesnej meteorologii, Lewis Fry Richardson. Lepkość i tarcie kończy żywot zarówno małych zawirowań powietrza, jak i największych ziemskich cyklonów. Mamy pod tym względem szczęście. Na Jowiszu, który jest planetą gazową i nie ma stałej powierzchni, wiry są długowieczne, Wielka Czerwona Plama wiruje już co najmniej 350 lat.
Na obszarach objętych antycyklonem lub wyżem pogoda bywa niezmienna przez kilka dni. Wiatr w antycyklonach wieje zgodnie z ruchem wskazówek zegara na półkuli północnej, a odwrotnie na półkuli południowej. Na mapach pogody wyże wyglądają jako układ współśrodkowych izobar z najwyższym ciśnieniem w centrum. W niżach wszystko dzieje się przeciwnie, niekiedy bardzo dynamicznie. Pojawiające się sztormy i wichury związane z niżami, to dążenie atmosfery do takiego rozprowadzenia energii, by powstała równowaga termodynamiczna.
10.01.2017
Barbara Jakubowska
Autorka bloga „Pogoda z Bajką” jest naukowcem, meteorologiem Centralnego Biura Prognoz Meteorologicznych Zespołu w Białymstoku. Często możemy ją usłyszeć w Polskim Radiu Białystok. Ma także profil na Facebooku, gdzie opisuje zjawiska pogodowe.