Od upałów do gwałtownych burz – taki scenariusz pogodowy pisze w tym roku lato w Polsce. W porze wakacji upał, czyli stan pogody, gdy temperatura powietrza przekracza 30°C, przesądza o tym, czy mamy „super lato” czy nie. Słyszę z rozmów, iż nawiedzające Polskę intensywne opady deszczu obalają dobrą opinię o tegorocznym lecie. Wygląda na to, iż tylko cukiniom i kapuście pasowała taka aura - oj będzie Coleslaw popularną w tym roku surówką obiadową. W prognozie pogody na resztę sierpnia widać nad naszym krajem kolejną falę gorącego powietrza kończącą się gwałtownymi burzami i ochłodzeniem.
O temperaturze wiemy, że jest bardzo ważną cechą rzeczywistości i że to jest to to, co pokazuje termometr. W słownikach można znaleźć liczne definicje temperatury - od prostych, ale niezbyt pouczających, po zbyt skomplikowane, aby je zrozumieć - ale generalnie wszystkie one oparte są na względności ciepłoty. W naszych organizmach są wewnętrzne termometry w postaci wrażeń zmysłowych ciepła i zimna, dzięki którym tworzymy o temperaturze osądy jakościowe. Kiedy uważamy coś za ciepłe, mówimy, że ma wysoką temperaturę, kiedy zaś wydaje się nam zimne - mówimy, że ma niską temperaturę.
Temperatura jest obiektywną miarą energii cieplnej zawartej w układzie, ale nie jest równoważna z ciepłem, widać to chociażby w różnicy jednostek tych pojęć. I tak ciepło wyrażamy w dżulach a temperaturę mierzymy w stopniach Celsjusza, Kelvina czy Fahrenheita. W nauce nie ma pojęcia zimna, pojęcie ciepła używane jest na określenie sposobu przekazywania i ilości energii wewnętrznej zmieniającej się w procesie cieplnym.
Każdego roku, bez wyjątku, proszę ludzi, by porzucili ideę pomiaru temperatury na słońcu.Każdy termometr wskazuje temperaturę własną, wynikająca z równowagi termodynamicznej panującej pomiędzy nim a jego otoczeniem. To dlatego kontaktujemy na pewien czas termometr lekarski z ciałem, kiedy chcemy wiedzieć czy mamy gorączkę czy nie. Kiedy pomiar temperatury ma dotyczyć powietrza przyrząd musi być otoczony powietrzem w cieniu.
Promieniowanie słoneczne bez większych strat energetycznych przechodzi przez atmosferę, ale gdy pada na jakąkolwiek powierzchnię, natychmiast ją ogrzewa. Termometr ulokowany na pełnym słońcu wskaże nie temperaturę powietrza, lecz temperaturę własnej, rozgrzanej obudowy.
Według standardów Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO) pomiar temperatury powietrza jest prawidłowy tylko wtedy, kiedy dokonuje się go w miejscu zacienionym, na wysokości dwóch metrów nad gruntem, z dala od miejsc zabudowanych. Jednorodne warunki pomiaru temperatury i wilgotności powietrza zapewnia klatka meteorologiczna. Temperaturę powietrza zmierzoną w takich warunkach można uznać za realną i użyć ją do statystyk i badań naukowych.
Wkrótce podane zostaną statystyki dotyczące sierpnia. O lipcu 2016 roku wiadomo, iż temperatura tego miesiąca na Ziemi biła wszystkie rekordy. Cztery światowe instytucje zajmujące się klimatem Ziemi: Amerykańska Narodowa Służba Oceaniczna i Meteorologiczna (NOAA), Instytut Badań Kosmicznych NASA, Japońska Agencja Meteorologiczna (JMA) i Copernicus Climate Change Service (C3S) przy Europejskim Centrum Prognoz Średnioterminowych (ECMWF) wyliczyły, iż globalna średnia temperatura w lipcu 2016 była nie tylko najwyższa w historii dla lipca, ale także dla każdego miesiąca od 1880 roku, kiedy zaczęto prowadzić stałe pomiary meteorologiczne.
Ponadto według C3S jest to wynik kombinacji globalnego klimatu oraz antropogenicznej działalności człowieka.
Barbara Jakubowska
Autorka jest naukowcem, meteorologiem Centralnego Biura Prognoz Meteorologicznych Zespołu w Białymstoku. Często możemy ją usłyszeć w Polskim Radiu Białystok. Ma także profil na Facebooku, gdzie opisuje zjawiska pogodowe.